“Vooraf werd aangegeven dat er veel gezegd kan worden over de reis en het leven aan boord, maar dat je het echt moet mee te maken om te zien wat het voor jou betekent. Hier kan ik mij nu volledig bij aansluiten.

De reis, die voor de leerlingen de afsluiting vormt van het langer lopende School at Sea-project, is de ideale manier om ook eens op een andere manier met leerlingen in contact te komen. Je leert hierin heel veel over hen, maar ook over jezelf. Het was bijvoorbeeld heel bijzonder om te zien hoe de leerlingen, als het er echt op aankomt, zeer zelfstandig aan het werk kunnen zijn (schoolwerk) en tegelijk goed kunnen (en leren) samenwerken wanneer er bijvoorbeeld zeilhandelingen verricht moeten worden. De grootste openbaring voor mij was eigenlijk dat ik voorheen op school leerlingen heel weinig verantwoordelijkheid gaf; ik kauwde alles voor en deed alles om het voor hen zo gemakkelijk mogelijk te maken. Aan boord was deze structuur totaal omgedraaid. Alle verantwoordelijkheid lag bij de leerlingen zelf. En zo zag ik dat dit eigenlijk voor alle deelnemers op den duur ook prima werkte en leerlingen hier prima mee om kunnen gaan.

Eigenlijk zie je aan boord in zes maanden pas echt de ontwikkelingen van kinderen/pubers naar jongvolwassen. Het gaat hierin helemaal niet om de leeftijd, maar om de houding. Een houding waaraan je als docent aan boord ook bijdraagt. ‘Docent’ moet je hierin overigens heel breed opvatten, want je bent natuurlijk ook medeopvarende en bouwt een band op met de leerlingen die veel dieper en intenser is dan je misschien hiervoor ooit met leerlingen hebt gehad. Voor mij gold dit in ieder geval wel. Mede hierdoor voelde werken ook niet altijd als “werken”, zoals in het reguliere onderwijs. Aan boord gaat alles veel rustiger en gestructureerder; iets wat ik nu, weer aan het werk in het regulier onderwijs, toch meer mis dan ik vooraf dacht. Net als het persoonlijk contact en de persoonlijke begeleiding van de leerlingen, waar je aan boord ook veel meer aan toe komt.

Je gaat op een ontwikkelingsreis met een groep leerlingen, waarbij je ook nog fysiek op reis bent. Het was een fantastische ervaring en ik heb het als een groot voorrecht gezien dat ik hiervan deel heb mogen uitmaken. Mocht ik nogmaals de mogelijkheid hebben om mee te gaan, dan zou ik dit zonder twijfel opnieuw doen.

– Mark Heus MSc, docent aan boord (2023-2024)

“Als School at Sea docent ben je veel meer dan alleen docent.”

Deze quote was voorafgaand aan de reis wel door mijn hoofd gegaan, maar hij komt pas echt binnen tijdens de reis zelf. Naast je rol als docent ben je namelijk ook huisgenoten, maar neem je geregeld de rol van opvoeder aan en bouw je door alle bijzondere ervaringen ook een vriendschappelijke band op met de leerlingen. Het kan aan boord soms dan ook best lastig zijn om daar een goede balans in te vinden, maar ik denk dat de gemiddelde SaS-docent dit vooral als waardevolle uitdaging ziet. Niet alleen de leerlingen maken een groeiproces door, maar jijzelf zeker ook. 

Wat ik het meest inspirerend vind aan School at Sea is de hoeveelheid vrijheid en, vooral ook, de hoeveelheid vertrouwen die de leerlingen meekrijgen. Hierdoor zie je dat ze gedurende de reis steeds sterker in hun schoenen komen te staan, verantwoordelijkheid durven te nemen en krachtiger communiceren. Vooral tijdens de scheepsovernames wordt dit heel goed zichtbaar: alle verantwoordelijkheid wordt tijdelijk overgedragen en daar gaan ze heel serieus mee om. Op deze momenten zag ik niet enkel een groep leerlingen, maar één hecht team. Van de vaardigheden die ze hier opbouwen, gaan ze hun leven lang nog profiteren. En met een beetje geluk kunnen ze daarmee ook een inspiratiebron vormen voor hun leeftijdsgenootjes. Mij hebben ze in ieder geval al geïnspireerd.

– Didi van Dijk MSc, docent aan boord (2022-2023)

“Als ik terugkijk dan denk ik ook wel dat mijn visie op het onderwijs deels gevormd is door mijn ervaring met School at Sea. Leerlingen meer verantwoordelijkheid geven is naar mijn mening ook op ‘normale’ scholen prima mogelijk en goed voor hun ontwikkeling.

Sinds mijn terugkomst ben ik kritischer gaan kijken naar hoe en wat we toetsen. Ik heb gezien dat het soms ook wat minder kan. Daarnaast vind ik dat we bij dit soort projecten echt de meerwaarde moeten zien in de vakoverstijgende elementen en de ervaringen die de leerlingen opdoen. Volgens mij kunnen we hier in het onderwijs ook nog meer mee doen. Dit is niet goed toetsbaar maar helpt de leerlingen wel de rest van hun leven.

Het mooie was de combinatie tussen elke dag werken (ook in het weekend) en heel veel rust aan boord. Dit komt enerzijds door het wegvallen van een deel van je sociale leven van thuis omdat je aan de andere kant van de wereld zit en anderzijds omdat je een half jaar aan dezelfde klas lesgeeft. Het maakt alles natuurlijk een stuk overzichtelijker. Deze rust heb ik als heel prettig ervaren.

De bovengenoemde punten en de meerwaarde die ik zie van dergelijke ervaringen voor leerlingen zijn redenen genoeg om nog keer mee te gaan als docent mocht de kans zich voordoen. Als je op zoek bent naar uitdaging en een avontuur wil aangaan raad ik het zeker aan!”

– Bonne Ziengs MEd, docent RSG Simon Vestdijk, docent aan boord (2017-2018) en begeleider SaS-deelnemer (2021-2022)

“Het School at Sea project is voor veel leerlingen een zeer goede manier om vooral over zichzelf te leren. Uiteraard wordt er ook aan school gewerkt maar met name direct en indirect aan de leerling zelf.

Je komt elkaar maar vooral jezelf erg tegen aan boord en je leert zo door veel uiteenlopende ervaringen steeds meer wat nou echt belangrijk is. Vaak hebben pubers het idee dat iets heel belangrijk is en kunnen zich helemaal vastbijten in dit idee. Als een leerling bijvoorbeeld een sms of WhatsApp bericht wil sturen MOET dit ook meteen en soms zelfs tijdens de les. Dat dit belangrijke berichtje eigenlijk ook best kan wachten dringt vaak niet echt door bij de leerling en het zal de leerling ook continu bezig houden totdat het berichtje is verstuurd. Aan boord kan je niet online, ben je op echte communicatie aangewezen en moet je het doen zonder de zekerheid en veiligheid van je sociale media. Dit is voor vele leerlingen aan het begin erg lastig maar aangezien ze wel moeten, ontdekken ze vrij snel dat je ook best een leuk leven leven kan hebben zonder alle sociale media.

In de leeftijd van de gemiddelde School at Sea leerling ontstaat er ook steeds meer individuele ontwikkeling. Ze worden steeds meer zelf medespeler op het wereldtoneel en gaan steeds meer een individu worden. Ze zoeken steeds meer naar eigen idealen en innerlijke motivatie wordt belangrijk. Een belangrijk doel in de 11e klas (vrije school) is het leren om de juiste vragen te stellen om de wereld en de eigen plaats daarin te begrijpen. Als waarnemer maak je namelijk zelf deel uit van de waargenomen wereld. Je oordeel zegt niet alleen iets over de waargenomen wereld, maar ook over jezelf als waarnemer. Een afweging van waarden en normen is aan de orde en ook aan boord speelt waarnemen en oordelen een grote rol en vooral het stellen van een goede vraag is hierbij erg belangrijk.

De doelen die onder andere worden nagestreefd zijn groepsdynamisch: Samen iets neerzetten, verantwoordelijkheid nemen voor een ruimte, elkaars kwaliteiten zien en inzetten, waardering voor het geheel, de groep waar jij onderdeel van uitmaakt, moeite doen voor iets, verantwoordelijkheid nemen voor iets wat je zelf neerzet en uiteindelijk tot een gezamenlijk product komen waarin een ieders inbreng gewaardeerd wordt. Hierbij is dus het individu belangrijk maar ook het inzien van elkaars kwaliteiten en beperkingen. Niet iedereen is overal even goed in maar samen kom je vaak een heel eind. Dit sluit erg aan bij de behoefte van de leerlingen en dat is wederom een zeer goede manier voor veel leerlingen om te worden wie ze eigenlijk zijn.”

– Drs. Niek Slooter, docent Vrije School Zutphen en begeleider SaS-deelnemers (o.a. 2019-2020)